Электронды кітапхананы басқару жүйесі ЕТИ РҒА СБ

А.М.Федотов

Cөздік мақала: (public_cat = Thesaurus of Information Technology: Dictionary Articles )

Құжаттама (П.Отле)

(П.Отле) Құжаттамасы. ХІХ ғасырдың соңында Поль Отле жаңа ғылыми пәнді анықтап, оны «құжаттама» (documentation)» деп атады. Бұл термин құжат терминінің кең мағынасын білдіреді, яғни белгілі бір ақпаратқа ие және оны қоғамдық тәжірибеде оны сақтау үшін және кеңістікте жіберуде қолданады. 3. Құжаттама – Поль Отле енгізген термин. ХІХ ғасырдың соңында Поль Отле жаңа ғылыми пәнді анықтап, оны «құжаттама» (documentation)» деп атады. Бұл термин құжат терминінің кең мағынасын білдіреді, яғни белгілі бір ақпаратқа ие және оны қоғамдық тәжірибеде сақтау үшін және кеңістікте жіберуде қолданады. П.Отле ең алғашқы болып ғылыми «құжат» терминін енгізді, термин «кітап» түсінігінің кең ауқымды мағынасына жақын болды. Оның негізгі еңбегі – 1934 жылы жарық шыққан «Құжаттама жайлы трактат». «Кітап» «Құжат» терминдерін түсіндірген кезде П. Отле кітап (biblion, document, немесе gramme ) – бұл термин барлық құжаттар массивіне негізделген екендігін атап көрсетті. Ол өзіне тек қана тура мағынада кітап мағынасын ғана емес сонымен қоса журнал, газеттер, жазбалар және графикалық репродукциялар, сызбалар, карталар, диаграммалар, сурет тб. кіреді. Ғалым «кітап» және «құжат» түсініктерін синоним сөздер ретінде қарастырды. П. Отле өзінің «Құжаттама жайлы трактат» жұмысында алғаш рет құжат формасын және ішіндегі мәліметті ескере отырып құжаттың типологиялық классификациясына комплексті подход жасады. Ғалым барлық құжаттар жиынтығын үш негізгі классқа бөлді:

1. Библиографиялық құжаттар, яғни мәтіндер, оларды әдетте жазбалар мен терулер деп санайды. Олардың ішінде – брошурлар, монография, очерктер, трактаттар, басылымдар, энциклопедия, сөздіктер, ағымдағы немесе жалғастырып жатқан басылымдар (журналдар, газеттер, күнтізбе және т.с.с.) жатады. Аталғандардан басқа библиографикалық құжаттарға хаттар, ресми хабарламалар және есептік (тіркеу) кітаптар (немесе журналдар) жатады, сонымен қоса шақырту - белгілері, билеттер және басқа жол жүру құжаттары жатады.

2. Басқа графикалық құжаттар, яғни мәтіндік емес құжаттар: картографиялық, бейнелеулер, ноталар жатады. Бейнелеулердің арасында жатады: иконографиялық, суреті бар (эстамперлар, гравюрлер, почталық конверттер және т.б.); суреттер; проекциялық құрылғыда көрсетілетін құжаттар (микрокопиядан сиақты). Ерекше түр ретінде бөлінген «бейнелеу ескерткіштері»: жазбалар, монеталар, медальдар, печаттар (штемпелдер). П.Отле графикалық құжаттарға «манускриптер» - жазба кітаптары және инкунабуллалар, сонымен қоса «архивті құжаттар» (басқарушылық), ертедегі және заманауи құжаттарды жатқызды.

3. Кітаптардың орнын басатын құжаттар: дискілер, фонограммалар, кинофильмдер сондай ақ радио (берілетін дыбыс жазбасы), телевидение, телефотография, радиотелефотография. Әсіресе, бұл қатарда «үш өлшемді құжаттар» орын алады: табиғи (минералдар, өсімдіктер, жануарлар) және адам қолымен жасалған жасанды (материалдар, өнімдер, техникалық обьектілер, сонымен қоса медальдар).

Поль Отле және оның қатарласы, бір ойлы Анри Лафонтен құжаттама теориясын 1895 жылы Брюссельде ашылған және кейіннен 1931 жылы Халықаралық құжаттама институты болып аталған Халықаралық библиографиялық институт қабырғасында ашты. Халықаралық конгресстің құжаттама жайлы шешімі бойынша (Париж, 1937) 1938 жылы институт базасында Халықаралық құжаттама бойынша федерациясы (ХҚФ) ашылды. Қазіргі таңда ХҚФ халықаралық басқарушы емес ұйым болып табылады. Оған алда келе жатқан ғылыми – техникалық ақпараттар, құжат ендіру тәжірибе аумағында жұмыс жасайтын ақпараттық орталықтар және кітапханалар жатады. Ұйым 1975 жылдан бері «Ақпарат және құжаттама бойынша халықаралық форум» журналын шығарады. Өзінің құжат ендіру теориясында Отле адамзаттың даму кезегіндегі компьютердің болашақтағы рөлін жақсы атап кетті. «біз кітаптар мен жазбаларды қажет етпейтінде кеңістік жасай аламыз. Бұл кеңістікте экран және телефон жұмыс жасайды. Телефонда қойылған сұраққа жауап экран бетіне шығады.....». Отле бір экранда бірнеше әр түрлі терезені көруге болады, деген шешімге келді және оны компьютер және браузерлерден асып түсіп, оны «телекітап» деп атады.

Әдебиеттер

Қосымша

1. Отле П. Библиотека, библиография, документация [Текст]: Избранные труды пионера информатики / ПольОтле. - Москва: ФАИР-ПРЕСС: Пашков Дом, 2004. - 348, [1] c. - (Специальный издательский проект для библиотек). - Библиогр.: с. 312-327. - Имен. указ.: с. 340-342. - ISBN 5-8183-0624-0 (в пер.)

Факультативті

1. Агеев М. С., Добров Б. В., Лукашевич Н. В., Поддержка системы автоматического рубрицирования для сложных задач классификации текстов // Труды 6-ой Всероссийской научной конференции «Электронные библиотеки: перспективные методы и технологии, электронные коллекции» - RCDL2004, (Пущино, 29.09-01.10.2004). - Ин-т мат. проблем биологии Пущино, Россия. - 2004. - С. 216-225.

Тұлғаға сілтеме:

1. Гиляревский Руджеро Сергеевич
2. Лафонтен Анри
3. Отле Поль
4. Ранганатан Шиали Рамамрита
Мақаланың кілттік терминдері  Құжат;   Информатика тарихы;   Есептеу техникасының тарихы;

---

Мәнмәтіндік іздеу: Iздеу үшін үлгіні енгізіңіз:
    

---

|Список терминов| |Терминдер тізімі| |Directory of Terms|

© 2013-2024, Л.Н.Гумилев атындағы Еуразиялық ұлттық университеті, Астана © 2007-2024, Новосибирск мемлекеттік университеті, Новосибирск © 1998-2024, РҒА СБ есептеу технологиялар институты, Новосибирск © 1998-2024, Федотов А.М.

НМУ АТФ       НМУ Гумилев атындағы ЕҰУ РҒА СБ ЕТИ

    Соңғы өзгерістер мерзімі:28.03.2016